Aanteekening op de Grondwet

Aanteekening op de grondwet van Johan Rudolf Thorbecke (1798–1872), destijds hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Gent en later Leiden, markeert een cruciaal moment in de Nederlandse politieke geschiedenis.

In dit werk onderwerpt Thorbecke de Nederlandse Grondwet van 1815 aan een diepgaande en scherpe kritiek. Volgens Thorbecke mist de Grondwet van 1815 essentiële liberale beginselen en is zij te veel gericht op de positie van de monarch en te weinig op de rechten, taken en verantwoordelijkheden van de overige staatsorganen en de burgers. Hij hekelt het gebrek aan echte ministeriële verantwoordelijkheid, benadrukt dat de Staten-Generaal een veel actievere en meer onafhankelijke rol moet spelen en stelt dat de Grondwet een levend geheel moet zijn dat de zelfstandige sturing van de natie mogelijk maakt.

De Aanteekening op de grondwet functioneerde als de intellectuele blauwdruk voor latere constitutionele hervormingen. Het werk bracht de theoretische argumenten aan die in 1848, met Thorbecke als architect, leidden tot de definitieve herziening van de Grondwet, waarmee het parlementaire stelsel in Nederland werd geïntroduceerd.